Frits Veerman beschreef zijn verhaal al eens in een boek: Atoomspionage.
Frits Veerman beschreef zijn verhaal al eens in een boek: Atoomspionage. Foto: Carin van den Berg

Huizer Frits Veerman volop in het nieuws als klokkenluider nucleaire spionage

Mensen

HUIZEN - Frits Veerman uit Huizen staat op dit moment volop in het nieuws. Hij kreeg op 7 juli te horen dat het Huis voor Klokkenluiders na 40 jaar bevestigd dat het aannemelijk is dat zijn toenmalige werkgever hem benadeeld heeft, nadat hij een vermoeden van spionage had gemeld. Zijn collega uit Pakistan nam kennis mee naar zijn vaderland over een ultracentrifuge die uranium kan verrijken, de grondstof voor de atoombom. Staatsgeheime informatie, zoals het onderzoek van het Huis van Klokkenluiders dit noemt.

Het onderzoek meldt ook dat door dit misdrijf van zijn collega, het maatschappelijk belang wordt geraakt. De kennis kan immers ook voor niet vreedzame doeleinden worden gebruikt en dat brengt een bedreiging voor de mensheid met zich mee. Dat is ook precies de reden waarom Frits het toen en nu nog steeds belangrijk vindt om gerechtigheid te krijgen, want nu begint het volgens hem pas.

Spannend jongensboek
Het verhaal dat hij vertelt aan de eettafel in zijn woning klinkt als een spannend jongensboek, maar dat is het niet. Hoewel hij zelf nooit angst heeft gekend, heeft hij door iets dat op zijn werk is gebeurt, waar hij niet om heeft gevraagd, problemen gekregen. Hij had zijn mond kunnen houden, maar heeft dat bewust niet gedaan.

"Ik wist dat dit een zaak zou zijn die lang zou gaan duren. Het zou stap voor stap gaan. Ik lig er gelukkig niet wakker van en we praten hier thuis ook niet veel over. Ja, nu wel, dat komt omdat hier nu bijna elke dag wel iemand van de pers is die meer wil weten", legt hij uit. Zo zat hij maandag de hele dag in Antwerpen om met een journalist van de Financial Times te spreken en zal zijn verhaal dus ook wereldwijd verspreid worden.

Binnenlandse veiligheidsdienst
Het verhaal in een notendop: Frits komt als technicus te werken bij een bedrijf dat zich op een gegeven moment bezighoudt met het ontwikkelen van ultracentrifuges. "Daarvoor moest ik de hoogste screening ondergaan door de toenmalige BVD, binnenlandse veiligheidsdienst. Ook verklaarde ik dat ik geen gegevens zou delen."

Op een gegeven moment wordt de Pakistaan Abdul Qadir Khan zijn collega. "Ik kon goed met hem opschieten. Zowel zakelijk als privé. We zaten tegenover elkaar op het werk en ik kwam ook wel bij hem thuis. Op een gegeven moment vroeg hij mij of ik op vakantie wilde naar Pakistan, op kosten van de regering. Toen begon ik iets te vermoeden. Daarnaast had ik documenten bij hem thuis zien liggen, die daar niet hoorden. Hij had immers dezelfde geheimhouding beloofd als ik, ging ik vanuit."

Anoniem
Omdat Khan bevriend was met zijn leidinggevende en de directeur, wist Frits niet goed hoe hij dit aan moest kaarten. Anoniem belde hij vanuit een telefooncel naar het moederbedrijf en speelde zijn vermoedens door. Naar aanleiding daarvan gebeurde niets. Hij carpoolde met zijn leidinggevende en probeerde het probleem vervolgens bij hem in bedekte termen aan te kaarten. Ook hierop kwam geen actie van het bedrijf. Beide meldingen worden door Huis van Klokkenluiders ook niet als echte meldingen gezien.

Dan keert Khan ineens niet terug van een vakantie. Hij meldt zich ziek en gaat uit dienst bij het bedrijf. Het bedrijf houdt een bijeenkomst en daar deelt Frist zijn vermoedens. Hij wordt door zijn werkgever in contact met de BVD gebracht en ook daar meldt hij dit nogmaals. Dit was omstreeks september 1976.

Bewijs
Frits blijft via brieven in contact met Khan en wil zo bewijs tegen hem vergaren. Inmiddels had de Huizer voor zijn bedrijf een speciale afdeling voor fotografie opgericht en was daar succesvol in. Op een gegeven moment vraagt Khan hem bepaalde tekeningen te fotograferen. Hij weigert dit te doen, maar toont de brief wel bij de directie. Die schrijft vervolgens een brief aan de medewerkers om niet te voldoen aan dergelijke verzoeken, maar meldt dit niet bij het moederbedrijf of bij het ministerie van Economische Zaken.

Vrij snel na zijn eerste melding kreeg Frits ineens minder foto-opdrachten. "Ik hoorde dat mijn leidinggevende klanten had aangeschreven de opdrachten niet meer bij mij neer te leggen, maar bij hem." Na de brief van Khan, werd hij zelfs ontslagen. Reden was dat er geen werk meer was voor twee fotografen, er was er later nog een bijgekomen, en dat de minst geschikte werd ontslagen. Volgens het Huis van Klokkenluiders is dit laatste niet onderbouwd en zijn de maatregelen beide het gevolg van zijn meldingen en heeft de Huizer daar dus nadeel van ondervonden.

Gegijzeld
Wat het Huis van Klokkenluiders niet onderzocht, is de rol van de Nederlandse overheid in deze. Daartoe is zij niet bevoegd. Die rol is volgens Frits heel erg dubieus. Khan werd namelijk bij verstek schuldig bevonden aan spionage. In dat onderzoek werd Frits ook nog gegijzeld en twee dagen verhoord in de Bijlmerbajes. "Ik ben daar echt onder druk gezet, maar vind gewoon dat dit niet kan. Ik doe gewoon mijn burgerplicht en meldt dit als misstand."

De veroordeling van Khan werd later teruggedraaid, vanwege procedurefouten. Het bedrijf van Frits bleef ook nog contacten onderhouden met Khan, omdat Pakistan veel opdrachten gaf. Khan is uiteindelijk niet meer vervolgd in Nederland en volgens oud-premier Ruud Lubbers zou dit op verzoek van de CIA zijn geweest.

Uitkering
Na zijn ontslag ging de Huizer niet bij de pakken neerzitten. Toen hij bij het GAK ging informeren hoe het zat met zijn uitkering, want daar had hij na een tijdje nog niets van gehoord, kreeg hij te horen dat ze het te druk hadden. "Toen zij ik tegen die man 'ik heb wiskunde gehad en ben werkeloos, dus misschien kan ik het wel doen'", vertelt Frits. Hij weigerde om weg te gaan, voordat hij de directeur had gesproken. In dat gesprek vertelde hij wat er aan de hand was en werd hij aangenomen.

"Ik heb er ruim 25 jaar gewerkt en ook daar kwam de BVD nog regelmatig langs." Volgens Frits werd hij regelmatig door de BVD nog in de gaten gehouden of door buitenlandse diensten. "Als we in het buitenland waren bijvoorbeeld, zoals in Boedapest. Dan kwamen er drie man op mij af of ik even mee wilde komen. Dan werd ik weer uitgehoord. Volgens mij ben ik door de BVD ergens op een lijst gezet." 

Klokkenluiderswet
Hij leefde zijn leven, maar bleef constant bezig met zijn eerherstel. Toen in 2016 de Klokkenluiderswet er kwam, meldde hij zich aan. Het Huis voor Klokkenluiders heeft toen eerst gekeken of er na zoveel jaar nog wel wat te onderzoeken viel en dat kon. De rechtsopvolger van zijn werkgever werkte mee aan het onderzoek en vorige week werd het rapport met bevindingen openbaar. Dat is geen einde voor Frits. "Nu kan ik met een advocaat gaan kijken wat voor schade ik kan claimen."

Het gaat hem niet zozeer om het geld, maar om de rechtvaardigheid en het juiste doen. "Dat zijn de normen die mij zijn aangeleerd. Jonge mensen moeten ook weten dat dit is gebeurd." Daarnaast heeft hij nog steeds een appeltje te schillen met de Nederlandse overheid. "Ik mag nog een presentatie geven in de Tweede Kamer. Dat heeft Ronald van Raak geregeld." Dan is het nog afwachten of de Tweede Kamer zal aandringen op een onderzoek.

Staatsmisdrijf
"De regering had baat bij dit alles en volgens mij is die er bij betrokken. Dat moet ook uitgezocht worden. Als de regering willens en wetens Abdul er mee heeft laten wegkomen, is dat een groot staatsmisdrijf. Dan heeft Nederland het non-proliferatieverdrag geschonden. Hierin is vastgelegd dat ons land er voor moet zorgen dat de technologie om kernwapens te maken niet verder verspreidt mag worden." De rust in huize Veerman is dus nu ook nog niet teruggekeerd, want er is nog een gevecht dat gestreden moet worden."

Afbeelding
Afbeelding

Uit de krant