Havenfestival Huizen 2015: ondeugende zeemansliederen!
HUIZEN - Het Havenfestival wordt weer op 19 september gehouden en in het kader hiervan verzorgt de Werkgroep Havenfestival Huizen een aantal verhalen als opwarmertjes voor het festival. Huizen heeft een hele historie rond haar oude haven liggen, waarover heel veel te vertellen is. In deze serie belichten we steeds een ander onderwerp en vandaag is dat: shanty's!
Iedereen kent die zeemansliedjes wel. 'Toen wij uit Rotterdam vertrokken…', 'Ketelbinkie'. Het liep niet best met hem af.
Vroeger werkten er natuurlijk veel meer Nederlanders dan nu op de grote vaart en in de visserij. En er gebeurden veelvuldig kleine en grote rampen: boten die niet terugkwamen, vissers die overboord sloegen bij slecht weer en verdronken. Liefjes en ongeruste vrouwen op de wal. Kortom, een boel emotie rondom die zeemanslevens. En natuurlijk wordt daarover gezongen, emotie is toch het ingrediënt voor gezang.
Er zijn verschillende soorten zeemansliedjes. Op het Havenfestival zullen vier shantykoren aanwezig zijn die ze allemaal voor u gaan zingen.
Shanty's
Shanty spreek je uit als sjentie. Je zou denken dat het woord van het Franse 'chanter' (zingen) komt, maar de oorsprong ligt waarschijnlijk bij de slavenschepen die ook shanty's werden genoemd naar de krottenwijken met hutten waar de slaven woonden. De slaven zongen veel liedjes om het werk te verlichten. De melodieën van de shanty's zijn nog vaak gebaseerd op die oude liedjes.
Op de Nederlandse schepen waren shanty's werkliederen die werden gezongen om het werk te verlichten en het tempo erin te houden. Zoiets als militairen die zingen bij het marcheren. Dus op een boot bijvoorbeeld bij het hijsen van de zeilen, het laden en lossen, het hozen, het ophalen van het anker. Zwaar werk. Op het ritme van een liedje gaat dat efficiënter en makkelijker.
De liedteksten waren vaak dubbelzinnig, een beetje schunnig zelfs. En ze gaan haast altijd over die zaken die op zee vrijwel onbereikbaar zijn: vrouwen en drank!
'Meiden hou je rokken vast, anders krijg je strakkies last. Van dat kietelende kietelkapiteintje.
Ga niet met die floeper mee, naar dat stiekeme café. Om te koekeloeren achter het gordijntje.'
(Uit: 'Bolle Dries')
Ceremoniële zeemansliedjes zijn er ook. Ze werden bijvoorbeeld bij een begrafenis gezongen. Maar ook op grote schepen bij het wekken of het wisselen van de wacht. Ze hebben een vaste opbouw: eerst aandacht vragen, gevolgd door een boodschap aan de toehorenden.
Smartlappen
Ook zijn er onvervalste smartlappen over mooie meisjes in de haven en allerlei zeemansellende. Vaak werden ze geschreven en gezongen door mensen die de zee nog nooit hadden gezien. Ze werden gezongen in kroegen, op kermissen, op bruiloften, maar ook aan boord als er iets te vieren viel. Bijvoorbeeld als een zandbank zonder averij was gepasseerd.
Er zit eigenlijk altijd wel een moraal in zo'n lied: pas op voor lichtzinnig gedrag, drink niet te veel, zorg goed voor je vrouw, help elkaar en dat soort zaken
Of het waren lokmiddelen om nieuwe matrozen te verleiden om aan te monsteren. Die liedjes verheerlijken het zeemansleven.
'Vaak gaan wij reizen ver van huis, in alle eenzaamheid. Toch zijn die dagen ver op zee, de allermooiste tijd.
Want als de zon schijnt op het dek, het water om je heen. Dan voel ik mij aan boord echt thuis, al ben ik dan alleen.
Haili Hailo, Haili Hailo, het zeemansleven is zo mooi Haili Hailo, Haili Hailo, de wal krijg je van mij cadeau."
(Uit: ' Haili-Hailo')
