'We zijn absoluut op de goede weg'
HUIZEN - Per 1 januari van 2015 is de zorg gedecentraliseerd in ons land. De gemeenten in Nederland hebben de verantwoordelijkheid gekregen voor jeugdzorg, werk en inkomen en zorg aan langdurig zieken en ouderen. Een grote en ingrijpende verandering voor de gemeenten en de inwoners die aanspraak maken op deze zorg. Ook de gemeente Huizen kreeg er in het nieuwe jaar veel nieuwe taken bij. Tien maanden later kijken we met Erik Kuijt, afdelingshoofd van maatschappelijke zaken bij de gemeente Huizen, terug op de overgang en hoe de zaken er nu voorstaan.
Het is twee januari als Erik Kuijt met zijn vrouw een weekendje weg is naar een hotel. De telefoon gaat, het is half vier. De eerste moeder met vragen over jeugdzorg voor haar dochter hangt aan de lijn. "We stonden er meteen klaar voor; gelukkig waren we goed voorbereid."
Het is een van de grootste veranderingen voor de gemeenten in ons land. Binnen enkele jaren hebben de gemeenten de verantwoordelijkheid gekregen over onderwerpen als de jeugdzorg en de Wmo. Aan de gemeenten ook de taak om deze overgang in zo goed mogelijke banen te leiden en om ervoor te zorgen dat inwoners niet de dupe worden van deze ingrijpende verandering.
Allemaal tegelijk
Ondanks dat de plannen voor de zorgovergang niet geheel onverwachts kwamen, bleek het een enorme uitdaging. "Wij waren er al wel een tijdje mee bezig, maar het idee dat het anders moest, is pas concreet gaan spelen in 2012. Toen hadden we nog het idee dat het gefaseerd overgedragen zou worden." Al snel bleek dat alles in één keer zou gaan en de deadline op 1 januari 2015 lag. "Dat vonden wij ook niet erg. Als je het doet, doe het dan meteen allemaal tegelijk", zegt Erik Kuijt.
Als hoofd van de afdeling heeft Erik Kuijt deze overgang van dichtbij meegemaakt. Met ruim veertig consulenten - die gesprekken voeren met mensen over inkomen, schulden, Wmo en jeugdzorg - en tien beleidsmedewerkers is er een grote kerngroep bezig met de regulering van de overgang. Daarnaast wordt de afdeling ondersteund met ruim 25 man die zorgt voor administratie, juridische zaken en klachten.
Hoeveel mensen?
Buiten deze vaste groep werknemers heeft Kuijt ook een aantal tijdelijke werknemers aangesteld. "Een van de lastigste problemen was hoeveel mensen we nou eigenlijk nodig hadden. Als je nog niet goed weet hoe alles eruit gaat zien, kun je niet structureel mensen aan gaan nemen", vertelt Kuijt, die in totaal bijna vijftig mensen aanstuurt.
Hectisch
De grote overgang betekende een hectisch 2014 voor de afdeling maatschappelijke zaken. "Je moet het werk opnieuw gaan organiseren, mensen aannemen en werkprocessen maken. Daarnaast moet je ook gaan bedenken wie wat gaat doen. Het was enorm deadlinewerken", vertelt Erik Kuijt. "Wij hebben geprobeerd heel gestructureerd aan de slag te gaan. We zijn proeftuinen gestart rondom begeleiding. Dan trok bijvoorbeeld iemand van de gemeente op met een jeugdconsulent om te zien hoe hij te werk ging. Daarnaast hadden we ook al veel mensen van jeugdzorg hier rondlopen, want die tak was helemaal nieuw voor ons. Daar wisten wij nog niets van", aldus het afdelingshoofd.
Optimaliseren
Met de overgang was er ook meteen een mogelijkheid om werkwijzen aan te passen en te optimaliseren. "Binnen al die bedrijven zijn veel werkwijzen. Nu dat allemaal onder de gemeente valt, grijpen er veel dingen in elkaar. Als je het niet allemaal per onderdeel apart hoeft te beoordelen, moet je gaan kijken hoe je dat als gemeente invult", stelt Kuijt, die het een mooi moment vond om van een aantal regels afscheid te nemen.
Buiten het regelen van de interne zaken was het informeren van inwoners ook van groot belang. "Wij wilden de nadruk leggen op het onderwerp 'continuïteit van de jeugdzorg' in 2015. Dat er geen breekpunt in behandelingen kwam als de zorg over zou gaan naar de gemeente." Daar waren namelijk veel inwoners bang voor. Tijdens de informatieavond over de zorgveranderingen in november 2014 kwamen daar veel vragen over."
Beeldvorming
De overgang verliep zonder grote problemen. Wel merkte de gemeente dat inwoners vooral ook vragen hadden over de bezuinigingen. Mede omdat dit onderwerp bijna dagelijks landelijk nieuws was. "Dat heeft ons niet geholpen, want die beeldvorming leidde soms tot onnodige zorgen. Als je niet goed weet wat er gaat gebeuren, brengt dat onrust", legt Kuijt uit. "In de gesprekken met onze inwoners hebben we daar dus veel aandacht aan besteed."
Keukentafelgesprekken
Voor de overgang van de zorg naar de gemeente waren er zogenoemde 'keukentafelgesprekken' nodig. Hiermee konden consulenten van de gemeente in kaart brengen welke zorg iemand nodig heeft. De gemeente hoopte hiermee zoveel mogelijk maatwerk te kunnen leveren. Niet al deze gesprekken konden echter in januari plaatsvinden. Het betekende dat de gemeente regelmatig bezoek kreeg van bezorgde inwoners met vragen.
Uitleg
Aan de zorgambtenaren de taak om naar de receptie van het gemeentehuis te komen en uitleg te geven over de veranderingen en de zorgen weg te nemen. "Ik moest regelmatig naar beneden. Wat je zag is dat mensen een enorme behoefte hadden aan zekerheid, maar wij konden niet iedereen in januari spreken. Het zijn enorme aantallen, dus er zit een enorme piek in het opnieuw vaststellen van welke zorg mensen nodig hebben."
PGB
Een belangrijk dossier waar veel over geschreven en gezegd is, is de gang van zaken rond het persoongebondenbudget (pgb). Sinds 1 januari regelt de Sociale Verzekeringsbank de uitbetaling van het pgb, waarmee mensen zelf hun zorg regelen. Sindsdien regent het klachten van zorgverleners die niet of te laat hun geld krijgen. Het kostte de verantwoordelijk staatssecretaris bijna zijn kop.
Werkdruk
Ook in Huizen waren er veel zorgen over de toekenning van de persoongebondenbudgetten en het uitbetalen aan de zorgverleners. Volgens Kuijt zorgde dat voor extra werkdruk. "In het land zijn er echt wel calamiteiten geweest, maar bij ons viel het mee. Als mensen problemen hebben, willen wij voor hen zorgen.''
Rust
Om rust te creëren heeft de gemeente Huizen toegezegd dat elke pgb-houder waarvan het contract verloopt rond de jaarwisseling, automatisch wordt verlengd tot 1 mei 2016. "Hiermee willen wij zekerheid bieden, dat is het belangrijkste. Dat haalt de druk van de ketel", aldus Kuijt.
Preventief
Inmiddels ligt de overgang alweer tien maanden achter ons. Toch spelen er voor de gemeente nog een aantal zaken. "Wij zijn op dit moment nog keukentafelgesprekken aan het voeren en verder ligt er nog een belangrijk punt bij het preventieve voorveld."
Onder het mom 'voorkomen is beter dan genezen' probeert de gemeente ook preventief veel mensen te kunnen helpen. "Wij krijgen soms te horen dat mensen graag hun huishoudelijke hulp willen behouden omdat ze anders bang zijn het sociale contact kwijt te raken en te vereenzamen", vertelt Kuijt. Hij is van mening dat deze rol niet bij de zorgverleners ligt, maar veel meer bij familieleden en de omgeving. Daarom stimuleert de gemeente ook projecten die mensen met elkaar in contact brengen. "Denk bijvoorbeeld aan de projecten van buurtcentra."
Ook hoopt hij dat mensen het initiatief nemen om meer gebruik te maken van het maatwerk dat de gemeente graag wil bieden. "Ik merk dat wij zeggen heel veel maatwerk te kunnen leveren, maar dat er weinig om gevraagd wordt. Ik denk bijvoorbeeld aan een dame waar wekelijks de huishoudelijke hulp langskomt en waarbij de standaard afgesproken werkzaamheden worden uitgevoerd. Daar zou de mevrouw in kwestie ook in gesprek kunnen gaan over maatwerk. Bijvoorbeeld keuzes maken over welke werkzaamheden haar specifiek helpen of waar haar behoefte vooral ligt."
Goede weg
Over het algemeen genomen is Kuijt eigenlijk heel tevreden met de gang van zaken. "We zijn absoluut op de goede weg."