De schaardag
De Erfgooiersdag op zes mei. Beter kan niet. De dag markeert de lente, is de opmaat tot de zomer en herinnert aan de eerste dag van het jaar waarop de erfgooiers gebruikmaakten van hun schaarrecht. Denk daarbij niet aan een schaar waarmee je kunt knippen. Erfgooiers waren kapper noch barbier. Scharen betekende 'het bijeenbrengen van dieren binnen een omheinde ruimte', in dit geval koeien op het gemeenschappelijke weiland of de 'meent'. Vandaar: schaardag.
Aanvankelijk vond de schaardag plaats op de eerste mei, later kon dat tussen de eerste en twaalfde mei. Dat hing namelijk af van de kwaliteit van het gras. 'Vroeg in de wei, vroeg vet' is mooi gezegd, maar in tijden zonder kunstmest en moderne landbouwtechnieken ging dat niet altijd op. Daarom was er voorafgaand aan de schaardag nog een 'vreetijd', waarin de meent als een 'bevrijde weide' ook voor mensen afgesloten was. Vanaf 1442 begon die op Sint Geertendag, 17 maart. Dat was de sterfdag van de heilige Gertrudis van Nijvel (626-659), beschermvrouwe tegen onder meer muizen- en rattenplagen. Een overtreding op de dag kostte je twee stuivers, in de nacht vier stuivers. Dat had te maken met het feit dat daglicht stukgelopen stukken sneller liet herstellen.
De schaardag was ieder jaar een happening. Na maanden op stal te hebben gestaan, waren de dieren behoorlijk uitgelaten. De Huizers stonden langs de straten en keken naar het te hoef gaande rundvee. De katholieke erfgooiers besprenkelden de koeien eerst met wijwater via een palmtakje, buxus. Dat zal in het protestantse Huizen weinig gebeurd zijn. Eenmaal bij de meent aangekomen, kregen de koeien een brandmerk op hun horens. Want rundvee van niet-erfgooiers was niet welkom. En na afloop werd een stevig borreltje gedronken. De Huizer erfgooiers deden dat zoals te doen gebruikelijk net even buiten de dorpsgrenzen.
De schaardag was voor het rundvee 'de dag die je wist dat zou komen', maar was ook bepalend voor enkele opgewonden erfgooiers in de dop. Een van de voorwaarden om je schaarrecht ook daadwerkelijk te mogen uitoefenen, was dat je getrouwd moest zijn. Veel erfgooiershuwelijken vonden daarom tussen Pasen en de schaardag plaats, zodat het schaarrecht direct benut kon worden. En aan de huwelijksdag zal net als bij de schaardag een 'vrijtijd' zijn voorafgegaan. Erfgooiersdag, schaardag, vreetijd, vrijtijd … begin mei was en ís het in meerdere opzichten feest.