Gerrit Pas: 'Hij wijkt niet voor de macht, dat spreekt mij aan'
HUIZEN – Gerrit Pas is fervent verzamelaar van werk van kunstenaar Aad de Haas. Aangesproken door het werk en het persoonlijke verhaal van de kunstenaar bouwde de Huizer wethouder in de afgelopen jaren een grote collectie op. Tot en met zaterdag zijn werken uit zijn collectie te zien in De Morgenster in Hilversum.
Een groot affiche hangt prominent in de hal van Gerrit Pas. Trots laat hij zijn eerste werk zien van Aad de Haas. Op het affiche, een linosnede, staat in grote koeienletters 'Vietnam' met daaronder een stervend meisje met gaten in haar handen en voeten. Onderaan staat de aankondiging van een van de vele bijeenkomsten tegen de oorlog.
De vondst van het affiche in een prullenbak in Heerlen is voor de dan jonge Gerrit Pas het startschot van een lange zoektocht naar de achtergrond van de bekende, naoorlogse kunstenaar. "Zijn levensloop is een fantastisch verhaal, maar er is zo veel mythevorming rond zijn leven. Ik wilde weten wat er nou precies gebeurd is. Pure nieuwsgierigheid", schetst Pas zittend aan de eettafel.
Pas, zelf deels kleurenblind, heeft een voorkeur voor de linosneden en etsen van Aad de Haas. "Allerlei subtiele kleuren of verschillen zie ik sowieso niet, daarom neig ik automatisch naar zwart-wit."
Via Marktplaats, veilingen en archieven bouwt Pas aan een groot archief. "Ik heb boeken met brieven van hem, aantekeningen van het verhoor van de Duitse inlichtingendienst tijdens de oorlog en zelfs werken die in beslag zijn genomen. Dan zitten achter op de werken grote stempels van de Duitsers", vertelt Pas enthousiast.
Tijdens zijn zoektocht komt de Huizer wethouder erachter dat de kunstenaar, geboren in 1920 in Rotterdam, in zijn jonge jaren veel meemaakt. "Ten tijde van de Tweede Wereldoorlog zit De Haas op de academie. In '43 studeert hij af en is zijn eerste expositie meteen uitverkocht. Ruim twee maanden later volgt een tweede tentoonstelling. Weer zijn de kritieken lovend, maar het werk wordt in beslag genomen en verboden", vertelt Pas.
Voor hem op tafel ligt een grote doos met werken van de kunstenaar die Pas in de loop der jaren heeft verzameld. "Kijk'', zegt hij terwijl hij een kleine ets tevoorschijn haalt. "Vanwege deze prent werd zijn werk in beslag genomen en bestempeld als 'anti-Duits.'' Op de prent staan drie monsterachtige wezens afgebeeld die onderling de wereld verdelen. Allemaal dragen ze subtiel een hakenkruis.
Ruim een half jaar zit de kunstenaar gevangen, waarna hij onderduikt in Zuid-Limburg. Hier komt hij, na de bevrijding, nogmaals in opspraak. "In '46 kreeg hij de opdracht om muurschilderingen in de kerk van het dorpje Wahlwiller aan te brengen. Dit deed hij niet volgens de kerkelijke traditie, maar in zijn eigen stijl. Het liep uit op een enorme rel. Uiteindelijk werd het werk door het Vaticaan verboden. Aangezien de kerk oppermachtig is in dat gebied en dus opdrachtgever was voor veel kunstenaars, kwam hij opnieuw niet meer aan de bak."
'Ik wilde weten wat er precies is gebeurd, uit pure nieuwsgierigheid'
Deze ervaringen hadden een enorme invloed op zijn werk en de manier waarop hij verbeeldt. "Hij is twee keer omstreden geweest. Toch zie je dat hij consequent blijft in zijn werk. Dat hij dus niet wijkt voor de macht, dat spreekt mij wel aan. Hij blijft gewoon zijn eigen uitgangspunten trouw en wil niet iedereen tevreden stellen", stelt Pas.
Die houding vertaalt hij graag naar zijn eigen keuzes in het leven. "Zeer intrigerend."