Frits Veerman volop in het nieuws als klokkenluider nucleaire spionage
Frits had het vermoeden dat zijn collega geheime informatie deelde met zijn thuisland. Kennis waarmee je een atoombom kunt maken. Na zijn melding werd hij ontslagen.
HUIZEN Frits Veerman uit Huizen staat op dit moment volop in het nieuws. Hij kreeg op 7 juli te horen dat het Huis voor Klokkenluiders na 40 jaar bevestigt dat het aannemelijk is dat zijn toenmalige werkgever hem benadeeld heeft nadat hij een vermoeden van spionage had gemeld. Zijn collega uit Pakistan nam kennis mee naar zijn vaderland over een ultracentrifuge die uranium kan verrijken, de grondstof voor de atoombom. Staatsgeheime informatie, zoals het onderzoek van het Huis van Klokkenluiders dit noemt.
Het verhaal dat hij vertelt aan de eettafel in zijn woning klinkt als een spannend jongensboek, maar is het niet.
Het verhaal in een notendop: Frits komt als technicus te werken bij een bedrijf dat zich op een gegeven moment bezighoudt met het ontwikkelen van ultracentrifuges. "Daarvoor moest ik de hoogste screening ondergaan door de toenmalige BVD, de binnenlandse veiligheidsdienst. Ook verklaarde ik dat ik geen gegevens zou delen."
Dan wordt de Pakistaan Abdul Qadir Khan zijn collega. "Ik kon goed met hem opschieten. Zowel zakelijk als privé. We zaten tegenover elkaar op het werk en ik kwam ook wel bij hem thuis. Op een gegeven moment vroeg hij mij of ik op vakantie wilde naar Pakistan, op kosten van de regering. Toen begon ik iets te vermoeden. Daarnaast had ik documenten bij hem thuis zien liggen die daar niet hoorden. Hij had immers dezelfde geheimhouding beloofd als ik, ging ik van uit."
Omdat Khan bevriend was met zijn leidinggevende en de directeur, wist Frits niet goed hoe hij dit aan moest kaarten. Anoniem belde hij vanuit een telefooncel naar het moederbedrijf en speelde zijn vermoedens door. Naar aanleiding daarvan gebeurde er niets. Hij carpoolde met zijn leidinggevende en probeerde het probleem vervolgens bij hem in bedekte termen aan te kaarten. Ook hierop kwam geen actie van het bedrijf. Beide meldingen werden door Huis van Klokkenluiders ook niet als echte meldingen gezien. Toen Khan keerde ineens niet terug van een vakantie. Hij meldde zich ziek en ging uit dienst bij het bedrijf. Het bedrijf hield een bijeenkomst en daar deelde Frist zijn vermoedens. Hij werd door zijn werkgever in contact met de BVD gebracht en ook daar meldde hij dit nogmaals. Dit was omstreeks september 1976.
Frits bleef via brieven in contact met Khan en wilde zo bewijs tegen hem vergaren. Inmiddels had de Huizer voor zijn bedrijf een speciale afdeling voor fotografie opgericht en was daar succesvol in. Op een gegeven moment vroeg Khan hem bepaalde tekeningen te fotograferen. Frits weigerde dit te doen, maar toonde de brief wel aan de directie. Die schreef vervolgens een brief aan de medewerkers om niet te voldoen aan dergelijke verzoeken, maar meldde dit niet bij het moederbedrijf of bij het ministerie van Economische Zaken.
Vrij snel na zijn eerste melding kreeg Frits ineens minder foto-opdrachten. "Ik hoorde dat mijn leidinggevende klanten had aangeschreven de opdrachten niet meer bij mij neer te leggen, maar bij hem." Na de brief van Khan werd hij zelfs ontslagen. Reden was dat er geen werk meer was voor twee fotografen - er was er later nog een bij gekomen - en dat de minst geschikte werd ontslagen. Volgens het Huis van Klokkenluiders is dit laatste niet onderbouwd en zijn de maatregelen beide het gevolg van zijn meldingen en heeft de Huizer daar dus nadeel van ondervonden.
Gegijzeld
Wat het Huis van Klokkenluiders niet onderzocht, is de rol van de Nederlandse overheid in deze. Daartoe is zij niet bevoegd. Die rol is volgens Frits heel erg dubieus. Khan werd namelijk bij verstek schuldig bevonden aan spionage. In dat onderzoek werd Frits ook nog gegijzeld en twee dagen verhoord in de Bijlmerbajes. "Ik ben daar echt onder druk gezet, maar vind gewoon dat dit niet kan. Ik doe gewoon mijn burgerplicht en meld dit als misstand."
De veroordeling van Khan werd later teruggedraaid vanwege procedurefouten. Het bedrijf van Frits bleef ook nog contacten onderhouden met Khan omdat Pakistan veel opdrachten gaf. Khan is uiteindelijk niet meer vervolgd in Nederland en volgens oud-premier Ruud Lubbers zou dit op verzoek van de CIA zijn geweest.
Na zijn ontslag ging de Huizer niet bij de pakken neerzitten. Hij kreeg uiteindelijk een nieuwe baan bij het GAK. "Ik heb er ruim 25 jaar gewerkt en ook daar kwam de BVD nog regelmatig langs." Volgens Frits werd hij regelmatig door de BVD en door buitenlandse diensten in de gaten gehouden. "Als we in het buitenland waren bijvoorbeeld, zoals in Boedapest. Dan kwamen er drie man op mij af of ik even mee wilde komen. Dan werd ik weer uitgehoord. Volgens mij ben ik door de BVD ergens op een lijst gezet."
Hij leefde zijn leven, maar bleef constant bezig met zijn eerherstel. Toen in 2016 de Klokkenluiderswet er kwam, meldde hij zich aan. De rechtsopvolger van zijn werkgever werkte mee aan het onderzoek en vorige week werd het rapport met bevindingen openbaar. Dat is geen einde voor Frits. "Nu kan ik met een advocaat gaan kijken wat voor schade ik kan claimen."
Het gaat hem niet zozeer om het geld, maar om de rechtvaardigheid en het juiste doen. "Dat zijn de normen die mij zijn aangeleerd. Jonge mensen moeten ook weten dat dit is gebeurd." Daarnaast heeft hij nog steeds een appeltje te schillen met de Nederlandse overheid. "Ik mag nog een presentatie geven in de Tweede Kamer. Dat heeft Ronald van Raak geregeld." Dan is het nog afwachten of de Tweede Kamer zal aandringen op een onderzoek. "De regering had baat bij dit alles en volgens mij is die erbij betrokken. Dat moet ook uitgezocht worden. Als de regering willens en wetens Abdul ermee heeft laten wegkomen, is dat een groot staatsmisdrijf. Dan heeft Nederland het non-proliferatieverdrag geschonden. Hierin is vastgelegd dat ons land ervoor moet zorgen dat de technologie om kernwapens te maken niet verder verspreid mag worden." De rust in huize Veerman is dus nu ook nog niet teruggekeerd, want er is nog een gevecht dat gestreden moet worden.