Jongeren die deelnemen aan Jeugd aan Zet volgen workshop fake nieuws
Een bericht over een vechtpartij op een middelbare school wordt al snel tientallen keren gelezen. Is het echt? Nee! Het is fake nieuws uit de workshop.
HUIZEN Jongeren tussen de 13 en 18 jaar volgden afgelopen vrijdag een workshop over fake nieuws van het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid. Het was de tweede die in het kader van het project Jeugd aan Zet werd gegeven. Eerder volgde een ander deel van de groep de workshop. In totaal doen zo’n 40 jongeren mee aan het project.
De jongeren konden deze zomer een aantal sporten en de workshop volgen. Als tegenprestatie krijgen zij een bon van 50 euro die bij lokale ondernemers kan worden gebruikt. Het project wordt georganiseerd door de Ankers in Huizen in samenwerking met de gemeente, Maatschappelijke Diensttijd, Beeld en Geluid, Quick Runners, s.v. Huizen, Fightclub Huizen en Dans- en Sportschool Laresz. Het Rijk gaf hier subsidie voor.
Vaccineren
Tijdens de workshop leren de jongeren fake nieuws te herkennen. Met name door het zelf te maken. “We willen jullie als het ware een beetje vaccineren. Als je fake nieuws kunt maken, kun je het ook beter herkennen”, legt een van de jongedames uit die de workshop geeft.
Ze vertelt hoe fake nieuws te herkennen is. Bijvoorbeeld door de bron te checken. “Twitter vertrouw ik bijvoorbeeld niet.” Een van de jongeren zegt dat je internet niet kunt vertrouwen. “Ik kijk dan of meerdere mensen het over hetzelfde hebben. Als maar een iemand het erover heeft, dan is het vast niet waar. Als meerdere mensen hetzelfde vertellen, klopt het wel.”
Dat blijkt niet altijd het geval te zijn, omdat mensen vaak iets kopiëren of doorsturen zonder zelf te hebben gecheckt of iets wel waar is. “Eigenlijk moet je nieuws 10 keer checken en kijken of meerdere gerenommeerde nieuwssites hetzelfde bericht brengen. Wie heeft daar nu tijd voor? Daarom leren wij jullie vandaag een aantal dingen om dit sneller te doen.”
Ze wijst op pulpnieuws en roddelnieuws dat niet altijd veel kwaad kan. “Pulpnieuws zijn emotionele berichtjes over bijvoorbeeld een schattige puppy. Je klikt erop en dan kom je op een site met heel veel reclame. Zo wordt geld verdiend. Roddelnieuws gaat vaak over beroemde sterren. Het is onzin, overdreven en sensationeel en vaak zijn de feiten niet onderzocht.”
Schadelijk
Vaak is dat pulpnieuws en roddelnieuws niet schadelijk. Fake nieuws kan dat wel zijn. Rond het coronavirus zijn veel fake nieuwsberichten verschenen. Als voorbeeld wordt er een bericht getoond met de kop ‘Virusexpert: Als je elke 15 minuten een paar slokjes water drinkt, voorkom je dat het coronavirus je luchtpijp en longen binnendringt’.
“Vaak is fake nieuws vaag. Waarom staat er geen naam bij de virusexpert? Het bericht eronder blijft ook vaak vaag. En als je nadenkt dan kun je vaak ook bedenken dat iets niet klopt. Hoezo zou water helpen?” Ook de foto is nietszeggend. Een paar mensen met een glas water die overal gemaakt kan zijn en voor te gebruiken is.
Het kan fout gaan op het moment dat mensen in de politiek dit soort fake nieuws gaan gebruiken. Als voorbeeld wordt een stukje van de uitzending van Lubach getoond. Daarin een Engelstalig bericht dat er in Den Haag bij een test van 5G vogels dood zijn gegaan. In Den Haag was niet getest. Een politicus gebruikte het valse nieuwsfeit wel om zijn standpunt tegen 5G kracht bij te zetten.
'Fake nieuws kan onschuldig beginnen en dan gevaarlijk worden'
“Fake nieuws maakt vaak mensen bang. Het wordt vaak gebruikt om te polariseren, om twee groepen tegen elkaar op te zetten. Dat kan gaan om voetbalclubs of om mensen die iets anders geloven of van een andere politieke stroming zijn. Het kan paniek zaaien en emotie verspreiden. Het kan heel onschuldig beginnen en dan toch heel gevaarlijk worden.”
Technieken
Voordat de jongeren nu zelf een fake nieuwsbericht gaan maken, worden nog even een aantal technieken op een rijtje gezet. “Het gaat om emotie, vermommen, bijvoorbeeld als expert, polariseren, iemand in diskrediet brengen of trollen. Dat laatste is mensen continu anoniem belachelijk maken met een fake naam.”
Nu mogen de jongeren zelf aan de slag. De berichten die ze maken kunnen ze delen vanaf een speciale site BlikopNederland.nl die door Beeld en Geluid en DROG hiervoor is gemaakt. Ze blijven 24 uur online. Bedoeling is dat ze zo veel mogelijk views krijgen. Welk bericht uit de twee workshops het meest getoond is, wint een prijs. “We gaan nu mensen foppen, maar mensen die het bericht lezen krijgen een melding te zien dat het om nepnieuws gaat.”
Djurre (18) is een van de deelnemers. Hij volgt de workshop al voor de tweede keer, zo onder de indruk was hij van de eerste. “Ik zit veel op sociale media. Ik heb na de eerste workshop al een paar dingen gezien die fake waren. Ik ga mijn vrienden er nu ook op wijzen.” Hij danst bij Laresz en kwam zo in aanraking met het project Jeugd aan Zet en deed ook mee aan de workshops basketbal en kickboksen.
Gevecht
Samen met zijn maatje maakt hij een fake nieuwsbericht met als titel: 'Gevecht op middelbare school in Huizen'. Er zit een beeld bij uit een zomaar gekozen filmpje van een vechtpartij. Ze kunnen er zelf ook nog bij zetten hoeveel het filmpje al is gezien, gedeeld, geliket: ook dat is dus nep. Daarnaast delen ze het met nepprofielen en reageren er via nepaccounts ook op. Hun bericht gaat als een speer.
Wie de winnaar is, wordt vrijdag 4 september bekend. Dan is er een dialoog om Jeugd aan Zet af te sluiten. De deelnemende jongeren gaan dan in gesprek met burgemeester Niek Meijer en wethouder Maarten Hoelscher over onderwerpen die hen bezighouden, zoals het coronavirus, 5G, complottheorieën, Illuminati en de nieuwe wereldorde.