Verkiezingen anders door corona
De Tweede Kamerverkiezingen zijn dit jaar anders dan we gewend zijn vanwege corona. Zo kunnen 70-plussers per brief stemmen en bepaalde doelgroepen ook op 15 en 16 maart in plaats van alleen op 17 maart. Projectleider verkiezingen Marjo Mennenga en teamleider Jan Daamen van de gemeente vertellen waar ze druk mee zijn.
“Om te beginnen voldoen niet alle locaties waar we normaliter een verkiezingsbureau hebben. Je moet de 1,5 meter afstand in acht kunnen nemen, stembureauleden zitten achter kuchschermen met mondkapjes en ook 1,5 meter uit elkaar, de stemhokjes moeten uit elkaar staan en het liefst willen we ook nog dat de ingang van het stembureau een andere is dan de uitgang”, legt Marjo Mennenga uit.
In normale tijden heeft Huizen 24 stembureaus. Op 17 maart zullen dat er uiteindelijk 22 zijn. Op 15 en 16 maart zijn er maar vier open. “Op die dagen kunnen niet alle ruimten gebruikt worden. We hebben ze wel zoveel mogelijk proberen te verspreiden over de gemeente.” Op het gemeentehuis zal een van de receptiebalies dienst doen als punt voor de briefstemmers om hun stem in te leveren. “Maar dat kan natuurlijk ook per post.”
Briefstemmers
De briefstemmers van 70 jaar en ouder krijgen een andere stempas, de zogeheten stempluspas. Daarnaast krijgen ze apart het stemformulier opgestuurd. “Dat stembiljet mogen ze trouwens ook met een andere kleur dan een rood potlood invullen. Dat is op zich wel uniek. Bij ons staat in de kieswet dat het een rood potlood moet zijn. We hebben ze wel eens op de dag van de verkiezingen nog omgeruild, omdat ze niet rood genoeg waren maar meer oranje.”
Als het stembiljet is ingevuld, moet dat in een enveloppe gedaan worden en vervolgens in een andere enveloppe gedaan worden met de stempluspas. “Die moet ondertekend worden, maar wij kunnen echter niet de handtekening controleren. Daarom is nu al besloten dat ook stempluspassen zonder handtekening geldig zijn.” Vervolgens kan de brief met de stem verstuurd worden of afgeleverd op het gemeentehuis.
De overige kiezers krijgen hun stempas ook thuisgestuurd, deze keer met op de enveloppe de melding dat stemlocaties gewijzigd kunnen zijn. “We merken dat mensen soms met een nog gesloten stempas bij het stembureau aankomen. We willen voorkomen dat ze straks bijvoorbeeld voor De Bolder staan en daar geen stembureau is dit jaar”, zegt Marjo Mennenga.
Jan Daamen: “Woonzorgcentra mogen we niet komen, vanwege corona. Normaliter staat de dichtstbijzijnde stemlocatie op de stempas, maar deze keer zit er namens de gemeente in de enveloppe een briefje met alle locaties in Huizen waar gestemd kan worden.”
‘Het kan wel zijn dat mensen iets verder weg moeten dan ze gewend’
Veel kerken hebben hun ruimtes beschikbaar gesteld om te zorgen dat er voldoende stemlocaties zijn. “Daarnaast zitten we bijvoorbeeld bij de ruimte waar een sportschool zat in het voormalig Hotel Newport. Dat is wel bijzonder”, meldt Marjo Mennenga. Jan Daamen: “Het kan wel zijn dat mensen iets verder weg moeten dan ze gewend. We hebben het geprobeerd zo goed mogelijk te spreiden, maar dat is niet altijd gelukt.”
De locaties vinden was op zich ook niet het probleem waar ze wakker van hebben gelegen. Wel de bemensing van de stembureaus. “We hebben eerst gekeken naar onze vaste bezetting van de stembureaus”, legt Marjo Mennenga uit. “Dit jaar hebben we wel alleen iedereen onder de 70 jaar gevraagd. Dit omdat bij deze verkiezingen met briefstemmen wordt voorkomen dat zij naar het stembureau komen. Dan is het vreemd dat wij ze wel als stembureaulid inzetten.”
“Normaliter is het ook geen probleem om deze groep in te zetten. Daarnaast zeiden veel mensen ook af, omdat ze het risico te groot vinden met corona.” Op de vacature van de gemeente werd echter goed gereageerd. “Daarnaast kwamen er via de rijksoverheid ook nog mensen die zich gemeld hebben. Bovendien kunnen we nog terugvallen op een landelijke pool met mensen.”
Jan Daamen: “Het enige waar we nu wel tegenaan lopen is dat we streven naar twee ervaren en een minder ervaren iemand op het stembureau. Dat kunnen we nu niet realiseren.” Iedereen krijgt echter een digitale cursus, legt Marjo Mennenga uit. “Dat betekent dat ze in ieder geval alle kennis hebben. Ook gaan we nog een digitale bijeenkomst houden om uit te leggen wat voor Huizen belangrijk is om te weten. Dan kunnen we nog tips geven.”
Beveiligers
Naast de drie vaste mensen op een stembureau, moet er dit jaar vanwege corona ook een vierde persoon zijn die zich gaat bezighouden met de naleving van de coronaregels, zoals het desinfecteren van de handen, het dragen van mondkapjes en het houden van voldoende afstand. “Voor deze extra stembureauleden huren we beveiligers in uit de evenementenbranche. Deze mensen zijn getraind in het sturen van publieksstromen, lopen in uniform en zijn dus als zodanig voor de kiezer direct herkenbaar.”
Logistiek waren er ook nog wel wat uitdagingen, meldt Jan Daamen. “We moeten ontsmettingsmiddel hebben, handschoenen voor de stembureauleden, mondkapjes, schoonmaakmiddelen voor de stemhokjes en kuchschermen van twee meter hoog.” Die kunnen voor de tafels staan en door een gat kunnen dan de spullen aangegeven worden. De legitimatie kan dan daarvoor getoond worden. Marjo Mennenga: “Mensen zullen dan even hun mondkapje af moeten doen, zodat er ook echt gecontroleerd kan worden of de persoon in kwestie er staat.” De vraag is of het allemaal op tijd er is.
Omdat er ook over een langere periode gestemd wordt, is het tellen ook anders. “Op woensdag 17 maart kunnen we al starten met het tellen van de stemmen die tot en met dinsdag zijn uitgebracht. De briefstemmen tellen we in het gemeentehuis. Van de 4 stembureaus die maandag en dinsdag al open zijn, worden de stemmen in sporthal De Meent geteld.”
Vanwege corona mogen de definitieve uitslagen wel een dag later worden doorgegeven. “Dat is fijn voor ons, normaliter zitten we wel tot 03.30 uur hier op het gemeentehuis.” Als na de telling alle processen verbaal zijn gecontroleerd, hoeven ze dus niet meteen de uitslag in het daarvoor bestemde systeem te zetten. Dat doen ze donderdag. Op vrijdag wordt de uitslag op usb-stick en de processen verbaal naar Haarlem gebracht. Normaliter doet een persoon dat, maar dit jaar worden dat er twee.
‘Omdat wij een niet zo grote gemeente zijn, doen wij deze taak erbij’
De verkiezingen zijn dit jaar dus een hele operatie. Jan Daamen: “Omdat wij een niet zo grote gemeente zijn, doen wij deze taak erbij. Het drukt dus wel op het team dat er nu meer werk is.” Marjo Mennenga: “We zijn wel blij dat er nu wel de duidelijkheid is dat de verkiezingen doorgaan, maar straks ook weer blij als het voorbij is en vooral als alles goed is verlopen.”
Ze wijst mensen er nog even op dat als zij een vervangende stempas, kiezerspas en volmachtbewijs willen dit jaar, ze dit uiterlijk vrijdag 12 maart voor 17.00 uur moeten aanvragen. “Dat is eerder dan normaal, omdat sommige groepen al op maandag en dinsdag mogen stemmen. De stemprocedure gaat daardoor eerder in. Digitaal aanvragen is het makkelijkst of op afspraak in het gemeentehuis.” Een volmachtbewijs is nodig als je iemand uit een andere gemeente wil machtigen om voor je te gaan stemmen. Machtig je iemand in je eigen woonplaats, dan kan dat op de achterkant van het stempas.
“We zijn er klaar voor, al lijken de dagen nu te weinig uren te hebben”, zegt Marjo Mennenga. Jan Daamen: “We doen het al jaren en hebben dus wel wat ervaring. Dit jaar moeten we alleen veel meer doen, maar we hebben er alle vertrouwen erop dat alles goed gaat. We hopen dat we uiteindelijk kunnen zeggen dat 17 maart een saaie dag was, want dat betekent dat alles goed is verlopen. Daar streven we naar.”