Portret Nescio. Tentoonstelling grensverleggers, Huizer Museum.
Portret Nescio. Tentoonstelling grensverleggers, Huizer Museum. Foto: Maarten van Haaff collectie Maurits Verhoeff

Drie Gooise kolonies

Rond 1900 ontstaan er in het Gooi idealistische gemeenschappen ofwel kolonies. Hoogleraar Jacob van Rees, arts/schrijver Frederik van Eeden en schrijver Nescio beginnen allemaal een eigen leefgemeenschap, waarin het idealisme al vlug met de realiteit geconfronteerd wordt. Geen van de initiatieven wordt een succes.

In 1899 wordt de kolonie van de Internationale Broederschap in Blaricum opgericht door professor Jacob van Rees. Bioloog Van Rees koopt een stuk land in Blaricum waar een kolonie wordt gesticht. Men leeft in navolging van de Russische schrijver Tolstoj in de geest van Christus. De kolonisten zijn geheelonthouder, niet-roker, vegetariër, geloven in het vrije huwelijk, zijn pacifistisch en anarchistisch-communistisch. Jacob van Rees was financier, hij woonde er zelf niet.

De tuinbouwkolonie Walden wordt in 1898 in Bussum gesticht door schrijver, psychiater en wereldverbeteraar Frederik van Eeden. Zijn streven was een leefgemeenschap te creëren gebaseerd op gemeenschappelijk grondbezit. Van Eeden haalde zijn inspiratie uit het boek Walden uit 1854 en verzette zich tegen het materialistische leven. Al snel is de kolonie uitgegroeid tot veertig personen.
Jan Hendrik Frederik Grönloh (1882-1961) wordt beroemd onder het pseudoniem Nescio. Latijn voor ‘Ik weet (het) niet’. Hij behoort tegenwoordig tot de grote namen uit de Nederlandse literatuurgeschiedenis. Zijn bekendste werken zijn de drie novellen De uitvreter (1911), Titaantjes (1915) en Dichtertje (1918). Na de Openbare Handelsschool (1899) had Nescio verschillende kantoorbaantjes. De jonge Grönloh was zoekende. Geïnspireerd door Van Eeden werd in 1901 een stuk land aangekocht en de kolonie Tames gesticht. Tames lag tussen de Oude Bussumerweg en Nieuw Bussumerweg. 

Het was pas aan het einde van zijn leven dat Nescio populair werd. In 1954 werd hem de Marianne Philips-oeuvreprijs toegekend. Nescio overleed in 1961. In 1996 verscheen postuum zijn Natuurdagboek, waar vanwege de in 2021 uitgebrachte biografie van Lieneke Frerisch opnieuw aandacht voor is. Maurits Verhoeff, wonend in Huizen, zette in zijn boek over Nescio (2011) onder andere uiteen hoe het idealisme van Tames in 1903 ten onder ging aan geldproblemen.

Schilder Otto van Rees is de zoon van professor Jacob van Rees. In tegenstelling tot zijn vader woont Otto in 1902 wel in een koloniehut. In 1904 verlaat Otto Blaricum. De achtergelaten hut wordt gebruikt als studieruimte. In 1915 wordt het door vriend Piet Mondriaan gebruikt als atelier. Mondriaan creëert daar zijn eerste abstracte composities. De Hut van Mondriaan wordt nog steeds gebruikt als residence en is in beheer van de Dooyewaard stichting.