Hersenschudding Alert: Symptomen, Behandelingen en Langdurige Effecten

Wat is een schedeltrauma?

Een schedeltrauma omvat elke impact op het hoofd, tussen de hersenen en de schedel, die bewustzijnsstoornissen veroorzaakt. Valpartijen, mishandelingen, verkeers- en fietsongevallen, verwondingen door wapens, sportactiviteiten… Schedeltrauma’s komen tegenwoordig zeer vaak voor. Schedeltrauma’s door een val treffen vooral ouderen en jonge kinderen.

Hoe ernstig is een schedeltrauma?

De ernst van schedeltrauma’s kan sterk variëren. Ze worden ingedeeld in drie categorieën:

• Licht schedeltrauma;
• Matig schedeltrauma;
• Ernstig schedeltrauma.

Symptomen: wat zijn de tekenen van een schedeltrauma?

Licht schedeltrauma

Dit is de meest voorkomende situatie. Er zijn geen neurologische symptomen, geen hersenletsel. Het schedeltrauma heeft een direct bewustzijnsverlies veroorzaakt. De patiënt is “knock-out”, kan lichte hoofdpijn en enkele duizelingen ervaren. Dit wordt aangeduid als een licht traumatisch hersenletsel (lichte THL).

Matig schedeltrauma

Initieel bewustzijnsverlies, hoofdpijn, braken, bewustzijnsstoornissen, een fractuur door gezichtstrauma (gebroken neus, tanden…) met lekkage van cerebrospinaal vocht (een heldere biologische vloeistof waarin de hersenen en het ruggenmerg zijn ondergedompeld) uit de neus of oren kunnen worden waargenomen.

Ernstig schedeltrauma

In dit geval zijn er anatomische hersenletsels (hemorragische necrose met oedeem), hetzij op de plek van de verwonding, hetzij aan de tegenovergestelde zijde (tegencoupeffect). Deze hersenletsels veroorzaken neurologische lokalisatiesignalen: vermindering van spierkracht of gevoeligheid van een ledemaat, asymmetrie van de osteotendineuze reflexen (normale onvrijwillige spiercontractiereactie), Babinski-teken, afasie, enz.

Soms presenteert de gewonde persoon een diep coma stadium III na de shock. Decerebratiesignalen (beschadiging van de hersenstam gekenmerkt door stijfheid van de ledematen) zijn mogelijk. Een CT-scan wordt met spoed uitgevoerd.

Wat is de duur van een schedeltrauma?

De duur van een schedeltrauma varieert afhankelijk van het type en de ernst van de impact. Bij een licht schedeltrauma is de hersteltijd vaak enkele dagen. Is het ernstig, dan kan de persoon enkele seconden, uren of zelfs dagen na het trauma het bewustzijn verliezen.

Wanneer moet je je zorgen maken over een hoofdtrauma?

In het algemeen moet elke impact op het hoofd medisch onderzocht worden. Aanhoudende misselijkheid en braken, aanhoudende hoofdpijn, duizeligheid, bewustzijnsstoornissen of bewustzijnsverlies zijn waarschuwingssignalen.

Braken na een val: hoe lang?

Braken is mogelijk na een val op het hoofd, omdat de schok een deel van de hersenen kan stimuleren dat bekend staat als de “braakzone”. Het braken kan snel na de val optreden of tot 5 à 6 uur daarna. Het braken kan herhaaldelijk en in stralen voorkomen. Het is ongecontroleerd. Raadpleeg snel een arts bij braken.

Diagnose van het schedeltrauma

Klinisch onderzoek

Het onderzoek van een schedeltrauma begint altijd met een klinische observatie waarbij men de bewustzijnstoestand controleert door enkele eenvoudige vragen te stellen, of door de patiënt te vragen enkele eenvoudige handelingen uit te voeren: de tong uitsteken, een arm bewegen, enz.

Bij bewustzijnsverlies (coma) test men de reacties op pijnlijke prikkels:

• Door het beoordelen van de spiertonus;
• Door het controleren van de sfinctercontrole;
• Door het testen van de fotomotorische reflexen (pupilreflex wanneer deze aan licht wordt blootgesteld);
• Door het evalueren van de intracraniële druk;
• Vegetatieve storingen worden genoteerd: bloeddruk, pols, temperatuur, ademhalingsproblemen…

Men zoekt ook naar:

• Een voorgeschiedenis van een convulsieve aanval;
• Een teken van neurologische lokalisatie: asymmetrie van spiertonus of reflexen, asymmetrie van de pupillen…;
• Een hoofdhuidtrauma, een lekkage van cerebrospinaal vocht uit de neus of oren;
• Geassocieerde traumatische letsels: ledematen, bekken, buik, borstkas.

CT-scan

De CT-scan wordt gebruikt om de gevolgen van het schedeltrauma (fractuur, hersenkneuzing, bloeding…) te bepalen. Let op: als de CT-scan onmiddellijk na de schok wordt uitgevoerd, kunnen letsels pas uren na het ongeval zichtbaar worden.

• In het geval van de röntgenfoto van de schedel

Röntgenfoto’s van de schedel werden veel gebruikt, maar hun rol in de diagnostische strategie is sterk afgenomen met de evolutie van beeldvormingstechnieken. De Franse Gezondheidsautoriteit (HAS) heeft de oude indicaties bijgewerkt door andere vandaag aanbevolen technieken te specificeren: in het geval van een schedeltrauma wordt alleen de CT-scan aanbevolen (behalve voor minder ernstige trauma’s waarbij geen beeldvorming is aangegeven).

Wat zijn de mogelijke complicaties?

Deze zijn erg belangrijk om in de gaten te houden, want als de diagnose vroeg genoeg wordt gesteld, zijn ze behandelbaar. Er zijn twee types complicaties.

Het extradurale hematoom (EDH)

Dit is de belangrijkste doodsoorzaak bij schedeltrauma’s. Het extradurale hematoom bevindt zich tussen het bot en de dura mater, meestal ter hoogte van de slaap. Een bloedvat (slagader of ader) wordt beschadigd tijdens de schok en bloedt. Een fractuur van het bot is vaak geassocieerd. Het hematoom, in eerste instantie klein, breidt geleidelijk uit en drukt steeds meer op het onderliggende hersenweefsel.

Aanvankelijk vertoont de patiënt geen symptomen, of alleen bewustzijnsstoornissen als gevolg van de hersenschudding. Vervolgens verschijnen geleidelijk de tekenen die het extradurale hematoom aanduiden: bewustzijnsvermindering (verduistering van het bewustzijn), hoofdpijn, lokalisatietekens variëren afhankelijk van de locatie van het hematoom en de anatomische structuren die het comprimeert (afasie, frontaalsyndroom, mydriasis aan dezelfde kant als de laesie…).

Het subdurale hematoom (SDH)

Het hematoom bevindt zich tussen de dura mater en de arachnoïde, de membranen die de hersenen en het ruggenmerg omringen. Het vormt zich meestal vrij laat, enkele dagen of weken na het trauma (soms enkele maanden of jaren later!). Het trauma kan minimaal en indirect zijn geweest (bijvoorbeeld een val op de billen). De vorming van het subdurale hematoom wordt bevorderd door antistollingsbehandelingen, bloedingsziekten en chronisch alcoholisme.

Het begin wordt gekenmerkt door hoofdpijn en psychische stoornissen die toenemen. Vervolgens verschijnen neurologische stoornissen: bewustzijnsvermindering die kan leiden tot coma, discrete sensorische stoornissen, afasie (taalstoornis), mydriasis (verwijding van de pupil) aan de kant van de laesie…

Wat kunnen de langetermijngevolgen zijn van een schedeltrauma?

De langetermijngevolgen zijn vrij frequent en kunnen sterk variëren van persoon tot persoon. Ze kunnen bijvoorbeeld zijn:

• Persistentie van deficit syndromen die niet volledig zijn teruggelopen;
• Posttraumatische epilepsie kan binnen twee jaar optreden;
• Psychische stoornissen kunnen dementie suggereren. De arts moet zoeken naar een communicerende hydrocephalus (overmatige ophoping van cerebrospinale vloeistof) die kan worden behandeld met ventriculaire afleiding. De posttraumatische meningeale bloeding kan inderdaad de binnenkant van de schedelkoepel op de plaats van resorptie van de cerebrospinale vloeistof hebben “gevilt”;
• Een dura-materiële fistel (arterioveneuze malformaties) met lekkage van cerebrospinale vloeistof door de neus, stelt zich bloot aan herhaalde purulente meningitis;
• Een post-concussief frontaalsyndroom bij schedeltrauma’s: dit zijn patiënten die klagen over hoofdpijn, psychische problemen en duizeligheid, terwijl het klinisch onderzoek en aanvullende onderzoeken normaal zijn. De moeilijke behandeling is gebaseerd op antidepressiva en psychologische zorg of psychotherapie.

Behandelingen: kan een schedeltrauma worden behandeld?

De behandeling van een schedeltrauma varieert afhankelijk van de ernst van het trauma:

• De hersenschudding: observatie is noodzakelijk om een secundaire complicatie op te sporen: extraduraal hematoom of subduraal hematoom (zie hieronder);
• De hersenkneuzing: deze trekt terug onder medische behandeling (anti-oedeem). Soms is het hersenoedeem voldoende ernstig om een begin van hersenverdringing (verplaatsing van het onderste deel van de hersenen in het achterhoofdsgat) te veroorzaken. Een meningeale bloeding is vaak geassocieerd met de hersenkneuzing en wordt gekenmerkt door hoofdpijn, nekstijfheid en bewustzijnsstoornissen;
• Kleine hersenletsels lossen spontaan op;
• Direct diep coma: als er een operabel hematoom is, wordt de chirurgische ingreep onmiddellijk uitgevoerd. In andere gevallen wordt alleen medische behandeling op de intensive care gestart (anti-oedeem, ademhalingsreanimatie, enz.). De prognose hangt grotendeels af van de leeftijd van de patiënt: hoe ouder, hoe kleiner de kans op genezing;
• Het extraduraal hematoom (EDH): de CT-scan in extreme urgentie maakt de diagnose mogelijk, of eventueel beeldvorming door magnetische resonantie (MRI). Bij afwezigheid van een CT-scan moet elke schedeltrauma-patiënt in een ziekenhuis worden geobserveerd. Deze extreme urgentie vereist onmiddellijke behandeling: trepanatie (gat in de schedel) en evacuatie van het hematoom;
• Het subdurale hematoom (SDH): deze noodsituatie vereist een elektro-encefalogram. De CT-scan of beeldvorming door magnetische resonantie (MRI) zijn essentieel. De behandeling bestaat uit medische anti-oedeembehandeling (ACTH, corticosteroïden, Synacthen) en chirurgische evacuatie van het hematoom.

Functionele revalidatie in geval van cognitieve gevolgen

Voor 5% van de ernstige schedeltrauma’s zullen 8.000 patiënten invaliderende gevolgen hebben en 1.800 mensen zullen afhankelijk worden. Cognitieve stoornissen behoren tot de meest voorkomende gevolgen, waaronder geheugen-, concentratie- en organisatieproblemen (twee dingen tegelijk doen).

Een neuropsychologische evaluatie zal als basis dienen om de omvang van de cognitieve schade te bepalen. Op basis van de resultaten wordt de functionele revalidatie per geval en afhankelijk van de stoornissen vastgesteld. Er lopen studies om te beoordelen of dopaminerge medicijnen deze revalidatie kunnen vergemakkelijken.

Preventie

In het dagelijks leven of tijdens bepaalde sporten, is het voorkomen van ernstige schedeltrauma’s vooral een kwestie van veiligheid, waaronder het dragen van een geschikte helm.

Bepaalde beroepen vereisen ook het dragen van een veiligheidshelm.